(δημοσιεύθηκε στο «Αττική Βήμα» της 21/09/2012)

Τι είναι το χρήμα; Πώς αυτό, αν και απλώς ένα μέσο, έλκει τόσο μεγάλο μέρος της προσοχής των ανθρώπων;

Σύμφωνοι, το χρήμα είναι μια πρακτική λύση για τις καθημερινές συναλλαγές μας. Καλώς ή κακώς ο κόσμος έχει προχωρήσει πολύ πιο πέρα από την εποχή των μεγάλων οικογενειών ή φυλών που διέθεταν εσωτερική αυτάρκεια. Σε αυτές τις κοινότητες δεν ήταν απαραίτητη κάποια χρηματική συναλλαγή. Τα αγαθά παράγονταν και οι υπηρεσίες προσφέρονταν σε όλους σύμφωνα με τις ανάγκες τους.

Τυχόν φαινόμενα απληστίας (ή και οκνηρίας) ρυθμίζονταν σε ηθικό / κοινωνικό επίπεδο. Το μοντέλο αυτό όμως έχει σχεδόν αφανιστεί. Σώζεται σήμερα μόνο σε απόλυτα περιορισμένο αριθμό ειδικών κοινοτήτων (π.χ. οι Amish).

Το χρήμα, μαζί με ένα πλαίσιο θεσμών και κανόνων καλείται να οδηγήσει την προσπάθεια του καθενός μας για ατομική πρόοδο, σε μια συνισταμένη που οδηγεί στην πρόοδο της κοινωνίας μας. Σε διαφορετικούς τόπους και χρόνους δείχνει να επιτυγχάνεται αυτό. Δυστυχώς όχι πάντα. Δεν υπάρχει παντού και πάντα η αναγκαία ισορροπία.

Πώς αποκτά όμως υπόσταση το χρήμα; Τι κάνει τους ανθρώπους να το αποδέχονται στις μεταξύ τους συναλλαγές και να αναγνωρίζουν αξία σε αυτό;

Είναι ο νόμος που το επιτυγχάνει; Μάλλον όχι. Ο «νόμος» επέβαλε π.χ. το κατοχικό νόμισμα στη χώρα μας κατά τη σκοτεινή περίοδο της γερμανικής κατοχής, αλλά ελάχιστοι αναγνώριζαν σε αυτό σημαντική αξία, μικρό τμήμα των ελεύθερων συναλλαγών γίνονταν με αυτό και πάνω από όλα η σχέση αξίας του με τα αγαθά και τις υπηρεσίες ακολουθούσε βίαια πληθωριστικό δρόμο. Συνέβαλε σε αυτό και η μηδαμινός τότε έλεγχος στην έκδοση χρήματος. Αποφασιστικό ρόλο όμως έπαιζε η βίαιη αρπαγή αγαθών από τις δυνάμεις του κατακτητή καθώς δεν ενδιέφερε τότε η είσπραξη φόρων υπό μορφή κατοχικού χρήματος. Δεν αρκεί λοιπόν ο νόμος προκειμένου να αναγνωρίζει κανείς αξία σε ένα νόμισμα ως συναλλακτικό μέσο.

Βασικός μηχανισμός δημιουργίας υπόστασης και αξίας στο νόμισμα είναι η αποδοχή του από οργανωμένα κράτη για τις συναλλαγές με αυτό. Αν ένα συγκροτημένο κράτος παρέχει ασφάλεια και κάποιες βασικές υποδομές και υπηρεσίες στους πολίτες, συλλέγοντας τους αντίστοιχους φόρους σε ένα νόμισμα, αυτόματα αυτό αποκτά υπόσταση και αξία. Αν μάλιστα η οικονομία του κράτους αυτού προσφέρει προϊόντα και υπηρεσίες που είναι ελκυστικά και εκτός των συνόρων του, η αξία του ενισχύεται έναντι άλλων νομισμάτων.

Παρά την δραματική κρίση που αντιμετωπίζει όλη η υφήλιος, κρίση η οποία στη χώρα μας προσλαμβάνει και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά μέσα από τους πολλαπλασιαστές των δικών μας παγιωμένων θεσμικών και δομικών αδυναμιών, το Ευρώ παραμένει ακόμα και σήμερα ένα αρκετά ισχυρό και σχετικά σταθερό νόμισμα. Είναι το επίσημο νόμισμα μερικών από τα ισχυρότερα και πιο αξιόπιστα κράτη. Ωστόσο τα ομόλογα πολλών κρατών της Ευρωζώνης – με πρώτα τα Ελληνικά - πιέζονται εντυπωσιακά.

Ενώ το χρήμα αποκτά υπόσταση από την αναγνώρισή του από σημαντικά κράτη για την πληρωμή φόρων, τα κρατικά ομόλογα αποτιμούνται μόνο στις χρηματιστηριακές αγορές, ανάλογα με τις εκτιμήσεις των επενδυτών για το ενδεχόμενο αδυναμίας εξόφλησής τους. Μήπως ακριβώς εδώ είναι η στρέβλωση; Μήπως είναι καιρός για κάτι διαφορετικό;

Τα κράτη που εκδίδουν ομόλογα (γραμμάτια κλπ.), με πρώτο το δικό μας έχουν τη δυνατότητα να επαναφέρουν υπόσταση σε αυτά με ένα απλούστατο τρόπο: να επιτρέψουν εξόφληση φόρων και λοιπόν συναλλαγών προς τα κράτη εκδότες μέσω των τίτλων που τα ίδια εκδίδουν!

Σήμερα οι ελληνικοί κρατικοί τίτλοι πωλούνται στη λεγόμενη δευτερογενή αγορά (χρηματιστήριο) με έκπτωση 80%. Ταυτόχρονα το ελληνικό κράτος έχει προβεί σε πρωτοφανή φοροεπιδρομή – αφαίμαξη πολιτών και επιχειρήσεων. Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε και τα δυο προβλήματα. Αν το κράτος επιτρέψει τη μεταβίβαση τίτλων αξίας ίσης προς φορολογικές υποχρεώσεις των πολιτών του, τότε οι πολίτες θα αγοράζουν π.χ. έναντι ~20 €, ελληνικό χρέος ονομαστικής αξίας 100 €, με το οποίο θα μπορούν να εξοφλούν φορολογικές υποχρεώσεις 100€! Τα spreads θα αποκλιμακωθούν και μεγάλης έκτασης κρατικό χρέος θα διαγραφεί καθώς η παραλαβή άληκτων κρατικών τίτλων από το κράτος παύει την οφειλή σχετικών τόκων που απομένουν μέχρι τη λήξη τους.

Αν μέθοδος αυτή προβληματίζει τους αρμόδιους για τα κρατικά έσοδα, δεδομένης της αναγκαιότητας να εισπράττεται και χρήμα εκτός από το να σβήνεται χρέος και να εξοικονομούνται τόκοι, το κράτος μπορεί να επιτρέψει τη συμμετοχή των τίτλων στη εξόφληση φόρων μέχρι 50%. Και πάλι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις θα κερδίζουν έκπτωση φόρου μέχρι 40% (80% αλλά στη μισή αξία οφειλής), τα spreads σταδιακά θα πέσουν (μειώνοντας και τη διαφορά που επιτρέπει την έκπτωση) και το κράτος θα εξοικονομήσει μεγάλα ποσά από τόκους.

Πολλά περισσότερα μπορούν να γίνουν με αυτή την τακτική, όπως η εκτεταμένη εισροή κεφαλαίων στη χώρα , η χρηματοδότηση παραγωγικών επενδύσεων κλπ. αρκεί το κράτος να κάνει το πρώτο βήμα: να αναγνωρίσει τους τίτλους που το ίδιο εκδίδει. Είναι το πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της μετατροπής του χρέους μας από πληγή σε ευκαιρία. Ένας μηχανισμός ενίσχυσης της οικονομίας μέσα από ένα άτυπο εσωτερικό νόμισμα που δεν υποτιμάται. Μια αντιστάθμιση της σημερινής απαξίωσης των κρατικών τίτλων, που επιτρέπει να αναδομήσουμε την παραγωγική μας βάση με λιγότερη εξάρτηση από τον εξωτερικό δανεισμό.

Μην ξεχνάμε ότι το χρήμα όπως και οι τίτλοι ούτως ή άλλως έχουν μια συμβατική αντιστοίχηση σε αξία. Δεν τρέφουν ούτε ξεδιψούν. Στο βαθμό που τα αναγνωρίζουμε και τα αποδεχόμαστε, χρησιμεύουν ως ενδιάμεσος κόμβος για την κάλυψη των ανθρώπινων αναγκών. Ας κάνει το πρώτο βήμα το ελληνικό κράτος. Αν όχι τώρα, πότε;

Σεραφείμ Αθ. Κοτρώτσος
Ηλεκτρολόγος Μηχανικός & Μηχ. Η/Υ, Δρ. ΕΜΠ,
Σύμβουλος επιχειρήσεων
www.facebook.com/serafim.kotrotsos