Από τη Γαύδο..τον Άη –Στράτη…την Μύκονο(!) και το Μαθράκι η ίδια φωνή απελπισίας ακούγεται. Στείλτε μας έναν αγροτικό γιατρό!

Πριν λίγες ημέρες ο Αντιδήμαρχος Μαθρακίου έστειλε ακριβώς την ίδια φωνή.

Λέει ο Αντιδήμαρχος : "....Ο πληθυσμός στα μικρά νησάκια όπως το Μαθράκι είναι γερασμένος. Η ανασφάλεια της έλλειψης ιατρού είναι ακόμα πιο αισθητή σε αυτή την ηλικία. Η μη δυνατότητα μιας απλής συνταγογράφησης είναι ότι το χειρότερο για έναν ηλικιωμένο...". Και φυσικά το πρόβλημα αυτό δεν αφορά μόνο τον τόπο του αλλά πολλά μέρη της ακριτικής Ελλάδας.

To Σύνταγμα της Ελλάδας ορίζει: Αρθρο 5.5 "Ο καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας......" και Άρθρο 21.3 : " Το Κράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων." 

Η ύπαρξη αγροτικών ιατρείων σε απομακρυσμένες  και απομονωμένες περιοχές σκοπό έχουν να υπηρετούν τον πολίτη στο πλαίσιο της παροχής πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγείας. Όμως αντ’ αυτού ιατρική ανασφάλεια και εγκατάλειψη βιώνουν οι πολίτες που ζουν στην ελληνική περιφέρεια, στην ύπαιθρο και στα νησιά μας. Αυτό οφείλεται στην πλήρη εγκατάλειψη των αγροτικών ιατρείων, με την έλλειψη αγροτικών ιατρών. Και να σκεφθεί κανείς ότι οι κάτοικοι αυτών των περιοχών, συνήθως υπερήλικες,τα μόνα που ζητάνε είναι μια απλή ιατρική εξέταση και συνταγογράφηση.

Σχεδόν πέντε δεκαετίες, οι αγροτικοί γιατροί ήταν και είναι ο κεντρικός κορμός της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΠΦΥ) στη χώρα μας. Με τα νομοθετικά διατάγματα 2592/1953 και  3487/1955 ιδρύθηκαν τα αγροτικά ιατρεία με προοπτική την κάλυψη υπηρεσιών υγείας των κατοίκων της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών μας. Ακολούθησε ο νόμος Ν.1397/1983 που επέτρεψε την ανάπτυξη των κέντρων υγείας με σκοπό τη δημιουργία ενός οργανωμένου πλαισίου υπηρεσιών ΠΦΥ.

Σήμερα η ΠΦΥ ασκείται από τα εξωτερικά ιατρεία των Γενικών Νοσοκομείων, τα Κέντρα Υγείας, τα παλαιότερα Πολυιατρεία του ΙΚΑ (σημερινά ΕΟΠΥΥ), τα Περιφερειακά Ιατρεία, τα Αγροτικά Ιατρεία, τα Δημοτικά Ιατρεία, τα Ιατρεία Κοινωνικών Αποστολών και ΜΚΟ για τους άπορους και ανασφάλιστους και ο στρατός. Επίσης ασκείται από διαπιστευμένους ιδιώτες ιατρούς.

Παρόλο τον υπερπληθυσμό των ιατρών μεγάλος αριθμός μένει άνεργος αναμένοντας την ειδικότητα, υπο-απασχολείται ή αναγκάζεται να μεταναστεύσει, ένα φαινόμενο έντονο τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Ταυτόχρονα υπάρχουν εκατοντάδες μη-στελεχωμένα αγροτικά ιατρεία.

Σήμερα οι αγροτικοί ιατροί καλύπτουν τις ανάγκες των Περιφερειακών Ιατρείων, στελεχώνουν τα Κέντρα Υγείας και τα νοσοκομεία της Περιφέρειας και αποτελούν το κομμάτι του μάχιμου ιατρικού δυναμικού όλο το εικοσιτετράωρο, εκτελώντας καθημερινά πρωινά ιατρεία, εφημερίες, διακομιδές, συνταγογράφηση, εργασίες κλινικής ως αποσπασμένοι και ότι έκτακτο προκύψει στον υγειονομικό τομέα όπου ανήκουν. 

Κατά την τελευταία προκήρυξη του Υπουργείου Υγείας (Υ10γ/ οικ. 2453 9/ 1 / 2013) και την επαναπροκήρυξη (Υ10γ/ Οίκ. 17518 15/2 / 2013) από τις 518 κενές θέσεις αγροτικών ιατρείων καλύφθηκαν μόνο οι 234 (ποσοστό σχεδόν 50%). Σε ορισμένους νομούς η κάλυψη είναι πολύ μικρότερη,όπως:

- Νομός Δωδεκανήσου: 6 από 28 θέσεις (21%)
- Νομός Λακωνίας :  7 από 32 θέσεις (22%)
- Νομός  Μεσσηνίας:  6 από 25 θέσεις (24%)
- Νομός Φθιώτιδας:  7 από 27 θέσεις (27%)
- Νομός Αρκαδίας  :   7 από 25 θέσεις (28%)
- Νομός Κυκλάδων : 10  από 27 θέσεις (37%)

Στην πραγματικότητα το πρόβλημα αφορά πολύ περισσότερες περιοχές όπως Λέσβο, Εύβοια, Πάτμο, Ικαρία, Λακωνία, Αρκαδία κ.λ.π. όπου το πρόβλημα μη κάλυψης των κενών θέσεων αγγίζει το 47%.

Παλαιότερα για την προσέλκυση αγροτικών ιατρών δινόταν ιδιαίτερα κίνητρα από τους τοπικούς δήμους όπως οικονομικά, λειτουργικά και εκπαιδευτικά. Σε άλλες περιπτώσεις τις ανάγκες κάλυπταν οπλίτες ιατροί προυπόθεση απαραίτητη για την μετέπειτα εξέλιξη του ιατρού.

Υπάρχει “άρνηση” πλήρωσης των κενών θέσεων από τους ιατρούς και η επίλυση αυτού του προβλήματος χωρίς ανίχνευση των αιτίων δεν είναι δυνατή. Τα αίτια της μη-πλήρωσης των κενών θέσεων των αγροτικών ιατρείων μπορούν να αναζητηθούν στα παρακάτω:

1.        Στην μείωση κατά 30% των αποδοχών(μέσος μισθός 800 ευρώ) μετά την ένταξή τους στο ενιαίο μισθολόγιο. Η οικονομική τους κατάσταση επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι οι περισσότεροι αγροτικοί ιατροί προέρχονται από άλλες γεωγραφικές περιοχές της χώρας γεγονός που τους επιβαρύνει με επιπλέον έξοδα διαμονής, διατροφής, μετακίνησης με δικό τους μέσο(και πληρωμή διοδίων!) και ενημέρωσης.Τίποτα από τα παραπάνω δεν προσφέρεται από το κράτος ή τους δήμους.

2.        Στην έλλειψη πρακτικής εμπειρίας από τους ιατρούς(ειδικά για εκείνους που έρχονται από πανεπιστήμια του εξωτερικού και κυρίως των Βαλκανίων). Αυτό επιβαρύνεται περισσότερο με την ανύπαρκτη ή ελάχιστη εκπαίδευση των ιατρών κατά τον υποχρεωτικό μήνα εξάσκησης στα νοσοκομεία πριν την ανάλειψη καθηκόντων στο αγροτικό ιατρείο. Αυτό θα μπορούσε να λυθεί με ειδικά σχεδιασμένα εκπαιδευτικά προγράμματα που θα έδινε τα απαραίτητα εφόδια στους ιατρούς αλλά δυστυχώς κάτι τέτοιο δεν υφίσταται λόγω έλλειψης σχεδιασμού, κονδυλίων και ειδικευμένων ιατρών στις περιφερειακές μονάδες. Έτσι ο αγροτικός ιατρός μετατρέπεται σε “αυτοδίδακτο μαθητευόμενο μάγο” προσπαθώντας με διάθεση αυτοθυσίας να προσφέρει ότι καλλίτερο μπορεί. Πολλές φορές αντιμετωπίζεται με σκαιό τρόπο και ως “το παιδί για όλες τις δουλειές” αναλαμβάνοντας βάρη ειδικευμένων, ειδικευομένων ή “παλαιότερων” αγροτικών ιατρών κάνοντας ακόμη και υπεράριθμες διακομιδές ασθενών εις βάρος των προσωπικών του αντοχών. Για κάθε διακομιδή, ανεξαρτήτως αποστάσεως π.χ. Λαμία-Λάρισα ή Λαμία-Αθήνα, ο αγροτικός ιατρός εισπράττει 9.90 ευρώ μετά από καθυστέρηση 3-6 μηνών!  Παράλληλα καλείται να εφημερεύσει σε μονάδες Δευτεροβάθμιας Φροντίδας Υγείας αμοιβόμενος με το “αστρονομικό” ποσό των 1.6 ευρώ (!) για κάθε ώρα εφημερίας. Για καθημερινή εφημερία(18 ωρών) ο αγροτικός ιατρός εισπράττει το ποσό των 30 ευρώ, ενώ για την 24ωρη εφημερία του Σαββάτου και της Κυριακής 40 και  50 ευρώ, αντιστοίχως!

3.        Στις  συνθήκες εργασίας σε ασυντήρητες κτιριακές δομές, ανεπαρκή εξοπλισμό, αδυναμία λειτουργίας του διαδικτύου με αποτέλεσμα την αδυναμία συνταγογράφησης. Σε αυτή την περίπτωση οι αγροτικοί ιατροί πολλές φορές δέχονται την επίθεση των ασθενών για “άρνηση συνταγογράφησης” χωρίς αυτοί να κατανοούν το πραγματικό πρόβλημα. Σε πολλές περιπτώσεις οι αγροτικοί ιατροί χρησιμοποιούν το δικό τους φορητό υπολογιστή ή αγοράζουν από την τσέπη τους το χαρτί εκτύπωσης (!) για συνταγογράφηση. Επίσης η έλλειψη απαραίτητων αναλώσιμων ιατρικών υλικών καθιστά την κατάσταση περισσότερο αποθαρρυντική. Πολλές φορές οι αγροτικοί ιατροί αναγκάζονται να δέχονται ασθενείς και να συνταγογραφούν σε σχολεία, καφενεία, απαράδεκτους τριτοκοσμικούς χώρους, μεταφέροντας ανά χείρας εκτυπωτές και υπολογιστές κ.λ.π. Επίσης εξαναγκάζονται σε συνταγογράφηση χωρίς να τηρούνται οι εκ του νόμου προυποθέσεις (ΠΔ 121 /2008) καθ’ όσον, πολλές φορές, οι συνθήκες δεν επιτρέπουν εξέταση του ασθενούς.

4.        Στην επιφόρτισή τους με ιατρικό έργο που δεν τους αναλογεί σε σχέση με την εκπαίδευσή τους όπως εφημέρευση σε Κέντρο Υγείας χωρίς κάλυψη ειδικευμένου γιατρού, εφημέρευση στα ΤΕΠ νοσοκομείου που παρέχει δευτεροβάθμια περίθαλψη. Μέχρι πρόσφατα υπήρχε άνιση αντιμετώπιση  των αγροτικών ιατρών στο θέμα χορήγησης ημέρας ανάπαυσης (ρεπό) μετά την ενεργό εφημερία θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια και υγεία των ιατρών και εν τέλει η ασφάλεια των ασθενών. Αυτό λύθηκε με πρόσφατη εγκύκλιο προβλέποντας το δικαίωμα ισοδύναμης αντισταθμιστικής ανάπαυσης.

5.        Στο φαινόμενο διακοπής της θητείας των αγροτικών ιατρών λόγω “ανοίγματος” της θέσης ειδικότητάς τους, με αποτέλεσμα δημιουργία κενών τα οποία δεν καλύπτονται εγκαίρως. Παλαιότερα ίσχυε η ολοκλήρωση της υπηρεσίας υπαίθρου(αγροτικού) και μετά η ειδικότητα.

6.        Στη μακροχρόνια αναμονή για λήψη ειδικότητας που έχει δημιουργήσει μεταναστευτικό ρεύμα στους νέους ιατρούς με αποτέλεσμα η χώρα μας να στερείται τις υπηρεσίες επιστημονικού προσωπικού.

Είναι φανερό ότι τα αγροτικά ιατρεία εξακολουθούν να αποτελούν τον πυρήνα της ΠΦΥ κυρίως σε ορεινές, δυσπρόσιτες περιοχές και στα νησιά μας. Η αποστελέχωση  και η διάλυσή τους δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα στις τοπικές κοινωνίες δεδομένου ότι η ύπαρξη ιατρικής περίθαλψης αποτελεί ισχυρό παράγοντα για την παραμονή του πληθυσμού στις αγροτικές περιοχές. Σε αντίθετη περίπτωση οι πολίτες διακατέχονται από ανασφάλεια, φόβο, ταλαιπωρούνται, επιβαρύνονται οικονομικά και εν τέλει διακινδυνεύουν τη ζωή τους.

Από τα παραπάνω προκύπτει  η ανάγκη ενός διαφορετικού σχεδιασμού αντιμετώπισης του προβλήματος που θα λαμβάνει υπ’ όψιν όλους τους παράγοντες δημιουργίας αυτού.

Πιστεύουμε ότι ένα πρώτο αποτελεσματικό μέτρο αντιμετώπισης  θα ήταν η παροχή κινήτρων για προσέλκυση αγροτικών ιατρών. Επί παραδείγματι, θα μπορούσε το υπουργείο, για περιοχές που το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ, να καθιερώσει επιπλέον αμοιβή του αγροτικού ιατρού ιδιαίτερα την θερινή περίοδο που ο πληθυσμός αυξάνει λόγω τουρισμού. Επιπλέον, οι περιφερειακές και δημοτικές αρχές θα πρέπει να αναλάβουν ρόλο στο συγκεκριμένο πρόβλημα και ένα μέρος των κονδυλίων τους θα μπορούσε να επενδυθεί στην αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Λαμπρά παραδείγματα αποτελούν εκείνα των Δημάρχου Οινουσσών και Ιθάκης-Μεγανησίου οι οποίοι προκειμένου να φέρουν τους ιατρούς (χωρίς επιβάρυνση από το κόστος της διαμονής) δημιούργησαν κατοικίες τις οποίες παραχώρησαν δωρεάν. Από το επόμενο παράδειγμα φαίνεται και ο παραλογισμός του κράτους σ' αυτό το θέμα. Στη Μύκονο μέχρι τον Αύγουστο του 2005, γινόταν επιχορηγήσεις από τον Δήμο προκειμένου να βοηθήσει στην καλύτερη λειτουργία του Κ.Υ. καλύπτοντας εν μέρει τα κενά του κρατικού μηχανισμού. Την ίδια χρονιά απόφαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου απαγόρευσε (!) τη χρηματοδότηση των ΝΠΔΔ από τους ΟΤΑ.

Ένα δεύτερο αποτελεσματικό μέτρο αντιμετώπισης του προβλήματος θα ήταν η μόνιμη κάλυψη των θέσεων των αγροτικών ιατρείων με γενικούς, εξειδικευμένους και εκπαιδευμένους ιατρούς στην επείγουσα ιατρική και στην τηλεϊατρική με κίνητρα αποκέντρωσης στις απομακρυσμένες περιοχές της χώρας μας.

Μπροστά σε αυτό το οξύ πρόβλημα οφείλουν όλοι οι εμπλεκόμενοι (κεντρική εξουσία, περιφέρεια και δήμοι) να αποδείξουν εμπράκτως τις υποχρεώσεις τους στους πολίτες και στους ιατρούς μέσω διαχειριστικών αρμοδιοτήτων και παρεμβάσεων προς αναπλήρωση των άμεσων αναγκών και μόνιμη επίλυση του προβλήματος. Διαφορετικά πολύ σύντομα θα ερημώσουν όχι μόνο τα αγροτικά ιατρεία αλλά τα χωριά και τα νησιά μας.

Πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι η πολιτική υγείας στις ακριτικές περιοχές της χώρας είναι εθνική πολιτική των συνόρων της πατρίδας μας.